विश्वका धेरै ठूला तेल उत्पादकहरूले अचानक तेल उत्पादनमा कटौतीको घोषणा गरेपछि कच्चा तेलको मूल्य बढेको छ।
सोमबार कारोबार सुरु हुने क्रममा ब्रेन्ट कच्चा तेलको मूल्य प्रति ब्यारेल ५ डलर पुगेको थियो । अर्थात् करिब ७ प्रतिशतले बढेर मूल्य प्रति ब्यारेल ८५ डलर पुगेको छ ।
आइतबार, साउदी अरब, इराक र धेरै अन्य खाडी देशहरूले प्रति दिन एक मिलियन ब्यारेल सम्म तेल उत्पादन घटाउने योजना घोषणा गरे। यो घोषणापछि अन्तर्राष्ट्रिय तेल बजारमा उथलपुथल भएको छ ।
गत वर्ष फेब्रुअरीमा रुसले युक्रेनमा आक्रमण गर्दा कच्चा तेलको मूल्यमा ठूलो उछाल आएको थियो । कुनै बेला कच्चा तेलको मूल्य प्रति ब्यारेल १३० डलर पुगेको थियो । तर अहिले कच्चा तेलको मूल्य युद्ध सुरु हुनुअघि नै स्तरमा पुगेको छ ।
तेलको मूल्यमा भएको वृद्धिका कारण गत वर्ष विश्वभर मुद्रास्फीति बढेको थियो । तेल आयातमा निर्भर देशहरूको अर्थतन्त्रमा ठूलो असर परेको छ। धेरै देशहरूमा, आम जनतालाई आफ्नो दैनिक आवश्यकताहरू पूरा गर्न गाह्रो भएको थियो।
भारत विश्वको तेस्रो ठूलो तेल उपभोक्ता हो। अमेरिका र चीनपछिको सबैभन्दा ठूलो बजार भारत हो ।
नरेन्द्र तनेजा भन्छन्, “तेलको उत्पादन घट्यो र तेलको मूल्य बढ्यो भने त्यसको प्रत्यक्ष असर भारतीय अर्थतन्त्रमा पर्छ। किनभने भारतको अर्थतन्त्र मात्र तेलमा आधारित छ।”
भारतलाई कस्तो असर पर्छ?
रुस र साउदी अरेबियासँग भारतको रणनीतिक सम्बन्ध छ, त्यसैले तेलको मूल्य बढे पनि भारतले तेल पाउनेछ।
युक्रेन युद्धअघि भारतले रुसबाट मात्र दुई प्रतिशत तेल किन्ने गर्दथ्यो तर अहिले भारतले रुसबाट २७ प्रतिशत तेल खरिद गरिरहेको छ । रुससँग पनि भारतको ऐतिहासिक सम्बन्ध छ ।
तर विश्लेषकहरू यो परिवर्तनको पछाडि दुई देशबीचको सम्बन्धभन्दा बढी आवश्यकता रहेको विश्वास गर्छन्।
तनेजा भन्छन्, “रुस तेलको प्रमुख निर्यातकर्ता र उत्पादक हो। पश्चिमी प्रतिबन्धपछि रुसलाई नयाँ बजार चाहिएको थियो र भारतलाई सस्तो तेल चाहिएको थियो। यस्तो अवस्थामा तेलको व्यवसाय दुवै देशका लागि फाइदाजनक छ। सस्तो तेल पायो। यसबाहेक रुसले यो तेल भारतको बन्दरगाहमा ढुवानी गर्यो। भारतले पनि रुसबाट तिर्नमा राहत पाएको थियो। भारतको अर्थतन्त्र तेलको बढ्दो भाउसँग संघर्ष गरिरहेको थियो। रुसबाट सस्तो तेल पाएका कारण भारतले पक्कै राहत पायो।”
भारतले पश्चिमी देशको आलोचनालाई बेवास्ता गर्दै रुसी तेल किनेको छ, किनभने यो भारतको आवश्यकता हो । तर, भारतले रुसबाट सस्तो मूल्यमा तेल कहिलेसम्म ल्याउने भन्ने ठूलो प्रश्न हो ।
तनेजा भन्छन्, “भारत बाहेक विश्वका धेरै देशले रुसी तेल किनिरहेका छन्। विश्वका ८०% देश तेल आयात गर्ने देश छन्। टर्की, पाकिस्तान र मोरक्को जस्ता देशले अहिले रुसबाट तेल किनिरहेका छन्। रुसको बजार बढ्दै गएपछि भारतलाई दिइने सहुलियत कम हुनेछ।”
भविष्यमा तेलको भाउ कस्तो हुन्छ भन्न गाह्रो छ । तेलको मूल्य धेरै कारकहरूमा निर्भर गर्दछ। यस्तो अवस्थामा उत्पादन घट्यो भने आगामी केही महिनामा तेलको भाउ बढ्न सक्छ भन्ने प्रश्न उठ्छ ।
विश्लेषकहरू यो हुन गाह्रो हुने विश्वास गर्छन्।
