काठमाडौं । अंग्रेजी नयाँ वर्षको स्वागत गर्न विश्वभर तयारी भएको छ । तर, न्यूजिल्याण्डमा नयाँ वर्ष मनाइसकेको छ । घडीमा १२ बज्ने बित्तिकै स्काई टावर आतिशबाजीले उज्यालो भएको थियो ।
स्काई टावरमा १० सेकेण्डको काउन्ट डाउनपछि आतिशबाजी भयो । यो प्रक्रिय ५ मिनेट चल्यो । यसका लागि ६ महिनादेखि तयारी भइरहेको थियो ।
३१ डिसेम्बरको राति १२ बजे घडीले प्रहार गर्नेबित्तिकै संसारले नयाँ वर्षलाई स्वागत गर्दछ । तर, हामीले कहिल्यै सोचेका छौँ, वर्ष किन जनवरी १ मा सुरु हुन्छ ?
यसको कारण रोमन साम्राज्यका तानाशाह जुलियस सिजरलाई मानिन्छ । भ्रष्ट नेताहरूलाई पाठ सिकाउन सिजरले २०६६ सालअगाडि क्यालेण्डरमा परिवर्तन गरेका थिए । त्यसपछि जनवरी १ मा सारा विश्वले नयाँ वर्ष मनाउन थालेका थिए ।
आखिर किन जनवरी १ मै नयाँ वर्ष मनाइन्छ ?
यो २६३७ वर्षपहिले अर्थात् ६७३ ईसा पूर्व थियो । रोममा नुमा पोम्पिलस नामका राजा थिए । पोम्पिलसले आफ्नो शासन कालमा रोमन क्यालेण्डरमा परिवर्तन गर्ने निर्णय गरे ।
पोम्पिलसले मार्चको सट्टा जनवरीमा नयाँ वर्ष मनाउने निर्णय गरे । यसअघि रोममा नयाँ वर्ष मनाउने गरिन्थ्यो । तर, त्यसको सुरुवात मार्च २५ मा हुने गरेको थियो ।
नुमा पोम्पिलसले तर्क गरे कि- जनवरी महिनालाई नयाँ सुरुवातको रोमन देवता जानसको नामबाट नामाकरण गरिएको थियो । उही समयमा, मार्च महिनाको नाम रोममा युद्धहरूको देवता मंगलको नामबाट राखिएको छ । त्यसैले नयाँ वर्ष पनि मार्चको सट्टा जनवरीमा सुरु गर्नु पर्छ भन्ने भयो ।
नुमा पोम्पिलसले जारी गरेको क्यालेण्डरमा वर्षमा ३१० दिन र १० महिना मात्र थियो । त्यतिबेला हप्तामा ८ दिन हुन्थ्यो । नयाँ वर्ष २१७५ वर्षअघि अर्थात् १५३ ईसापूर्व जनवरीमा मनाइए पनि औपचारिक रूपमा घोषणा गरिएको थिएन ।
६०७ ईसापूर्वमा पोम्पिलसले रोममा राजतन्त्रलाई पराजित गर्यो । यसपछि साम्राज्य चलाउने सम्पूर्ण जिम्मेवारी रोमन गणतन्त्रमा आयो । केही वर्ष सत्तामा बसेपछि गणतन्त्रका नेताहरू भ्रष्ट हुन थाले ।
रोमन साम्राज्यको उथलपुथलको फाइदा उठाउँदै रोमन सेनाका जनरल जुलियस सिजरले सम्पूर्ण कमाण्ड आफ्नो हातमा लिए । त्यसपछि उनले नेताहरूलाई पाठ सिकाउन थाले ।
वास्तवमा गणतन्त्रका नेताहरूले लामो समय सत्तामा बस्न र निर्वाचनमा धाँधली गर्न आफ्नो इच्छाअनुसार पात्रो परिवर्तन गर्न थाले । उसले आफ्नो इच्छाअनुसार पात्रोका दिनहरू कहिले बढाउँछ, कहिले घटाउँछ ।
यसको समाधान खोज्न सिजरले क्यालेण्डर परिवर्तन गरे । लगभग २०६६ वर्ष पहिले अर्थात ४६ ईसापूर्वमा रोमन साम्राज्यका तानाशाह सिजरले नयाँ क्यालेण्डर जारी गरे ।
खगोलविद्हरूले सिजरलाई पृथ्वीले सूर्यको परिक्रमा गर्न ३६५ दिन ६ घण्टा लाग्ने बताए । यसपछि सिजरले रोमन क्यालेण्डरलाई ३१० दिनबाट बढाएर ३६५ दिन बनाए ।
साथै, सिजरले फेब्रुअरी महिनालाई २९ दिन बनाउने निर्णय गरे । ताकी प्रत्येक ४ वर्षमा एक दिनको वृद्धि समायोजन गर्न सकियोस् । त्यसको पछिल्लो वर्षदेखि जनवरी १ मा नयाँ वर्ष मनाउन थालियो ।
पछि फेरि गणना गर्दा सिजरको जुलियन क्यालेण्डरमा समयको गणनामा केही त्रुटी पाइयो । जुलियन क्यालेण्डरका अनुसार एक वर्ष ३६५ दिन ६ घण्टाको थियो । तर, गणना गर्दा एक वर्षमा ३६५ दिन ५ घण्टा ४८ मिनेट ४६ सेकेण्डको रहेको पाइयो ।
पछि रोमन चर्चका पोप ग्रेगरीले यसलाई १५८० मा काम गर्न थाले । यो पात्रोलाई ग्रेगोरियन क्यालेण्डर नाम दिइएको थियो । त्यसमा पनि माघ १ गतेदेखि नयाँ वर्ष सुरु भएको छ ।
तर, पछिल्लो समय विश्वभर सिजरले जारी गरेको अंग्रेजी क्यालेण्डर लागु हुँदै आएको छ । एजेन्सी
