हरेक वर्ष, अप्रिल ७ लाई विश्व स्वास्थ्य दिवसको रूपमा विश्वभर मनाइन्छ। यो दिवस विश्वव्यापी स्वास्थ्यप्रति जागरूकता बढाउन र मानिसहरूलाई स्वस्थ जीवन जिउन प्रेरित गर्ने उद्देश्यले मनाइन्छ।
मानिसको स्वास्थ्य नै उसको वास्तविक पुँजी हो । त्यसैले प्रत्येक व्यक्तिलाई स्वस्थ रहन अधिकार छ।
भागवत गीतामा ज्ञानको भण्डार छ। साथै, राम्रो स्वास्थ्यसँग सम्बन्धित धेरै रहस्यहरू पनि यसमा लुकेका छन्।
शरीरलाई रथको रूपमा वर्णन गर्दै गीतामा भनिएको छ कि इन्द्रियहरू यसको घोडा, मन सारथी र आत्मा गुरु हो।
शरीरलाई स्वस्थ राख्न मनलाई पनि स्वस्थ राख्नु जरुरी छ । किनभने हाम्रो शरीरले हाम्रो दिमागको आदेशअनुसार काम गर्छ। अर्थात् शरीरको रथको घोडा मनको लगाम लगाएर मात्रै त्यही दिशामा दौडन्छ।
शरीरमा त्यस्तो कुनै अंग छैन, जसले मनलाई बेवास्ता गर्न सक्दैन। महाभारत युद्धमा जब भगवान कृष्णले अर्जुनलाई उपदेश दिनुहुन्छ, तब उनले एक श्लोकमार्फत स्वस्थ शरीरको बारेमा बताउँनुहुन्छ– नियतम् कुरु कर्म त्वम् कर्म ज्यो ह्यकर्मणः। शरियात्रापि च ते न प्रसिद्धेद्कर्मणः। अथार्त् तपाईंले आफ्नो जिम्मेवारी पूरा गर्नुपर्छ किनभने निष्क्रियताभन्दा कर्म राम्रो छ। तिमी अकर्म भएकोले अर्थात् कुनै काम नगर्नेले तिम्रो शारीरिक निर्वाह पनि सफल हुँदैन।
श्लोक- ‘युक्तहरविहारस्य युक्तचेष्टस्य कर्मसु। युक्तस्वप्नव बोधस्य योगो भवति दुःखा।’ अथार्त् सन्तुलित आहार, मनोरञ्जन र काम, उचित प्रयास र उचित निद्राबाट मानिस दुःखबाट टाढा रहन्छ। गीताको यस श्लोकमा ‘युक्तहर विहारस्य’ भनेको सन्तुलित आहार र मनोरञ्जन हो, जसले गर्दा शारीरिक स्वास्थ्यसँगै मानसिक स्वास्थ्य पनि स्वस्थ रहन्छ ।
श्लोक: ‘युक्तहरविहारस्य युक्तचेष्टस्य कर्मसु। युक्तस्वप्नव बोधस्य योग भवति दुःखा। अथार्त् सन्तुलित आहार, फुर्सदमा हिँडडुल, उचित क्रियाकलाप र राम्रो निद्राको साथ योग गरेर दुःखबाट टाढा रहन सकिन्छ। आजको समयमा पनि शारीरिक र मानसिक रुपमा स्वस्थ रहन यसलाई पालना गर्नु अति आवश्यक छ ।
