काठमाडौँ । तपाईंले कहिल्यै सोच्नु भएको छ, कि मृत्युपछि के हुन्छ ? सुरुमा, यो एक आध्यात्मिक प्रश्न जस्तो लाग्न सक्छ । जसको उत्तर विभिन्न दर्शनहरूमा, गरुड पुराणबाट पाउन सकिन्छ ।
यसमा मृत्युपछि हाम्रो आत्मा कसरी र कुन संसारमा जान्छ र त्यहाँ के हुन्छ भन्ने कुरा बताइएको छ । तर यस विषयलाई वैज्ञानिक दृष्टिकोणबाट हेर्यौँ भने प्रश्न र तिनका उत्तरहरू पनि पूरै परिवर्तन हुनेछन् ।
प्रश्न उठ्छ, मृत्युपछि शरीरको कुन अंग कति समयसम्म जीवित रहन्छ ? यस क्षेत्रमा भएका वैज्ञानिक अनुसन्धानका कारण मात्रै यो सम्भव भएको हो कि विज्ञानले अहिले हरेक वर्ष अंगदानबाट लाखौँ मानिसको जीवन बचाउँदै आएको छ ।
यदि हामीले हाम्रो अंग दान गरेका छौँ भने हाम्रो मृत्युपछि कसैलाई जीवन दिन सक्छ । हाम्रो आँखाले नयाँ शरीरमा गएर फेरि सुन्दर संसार देख्न सक्छ । हाम्रो मुटु फेरि कसैको शरीरमा धड्कन सक्छ । फोक्सोले फेरि सास फेर्न सक्छ र हाम्रो मृगौलाले कसैको रगतबाट विषाक्त पदार्थहरू फिल्टर गर्न सक्छ ।
मृत्युपछि शरीरमा के हुन्छ ?
सामान्यतया मानिसहरू मृत्युको अर्थ मुटुको धड्कन बन्द भएको बुझ्छन् । जबकि यो एक पूरै लामो प्रक्रिया हो ।
मुटुको धड्कन बन्द भएपछि शरीरमा लामो शृङ्खलामा धेरै कुराहरू हुन्छन् । यो प्रक्रिया विघटन भनिन्छ ।
मृत्युपछि प्रत्येक मिनेट बित्दै जाँदा सबै अंगहरूमा केही परिवर्तन भइरहेका हुन्छन् । उदाहरणका लागि, मस्तिष्क, हाम्रो शरीरको सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण अंग, बाँच्नका लागि रगतबाट प्राप्त हुने अक्सिजनमा पूर्ण रूपमा निर्भर हुन्छ । त्यसैले मुटुको धड्कन बन्द भएको केही मिनेटमै यसको मृत्यु हुन्छ ।
मृत्युपछिको पहिलो घण्टा
मृत्यु भएको एक घण्टाभित्रै छालाको रंग फिक्का हुन थाल्छ । शरीरको तापक्रम घट्न थाल्छ । मांसपेशीहरू आफ्नो लचिलोपन गुमाउन थाल्छ ।
कलेजोले काम गर्न छोड्छ । अक्सिजनको कमी भए पनि यो कुनै न कुनै रूपमा बाँच्न खोज्छ । यसलाई प्रत्यारोपण गर्न तुरुन्तै शरीरबाट संरक्षण गर्न आवश्यक छ ।
मृत्युपछि ६ घण्टासम्म
मृत्युपछिको पहिलो घण्टामा जताततै अवस्था उस्तै हुन्छ । त्यसपछि के हुन्छ मृत्युको कारण, मौसम, तापक्रम आदि जस्ता धेरै कारकहरूमा निर्भर गर्दछ ।
मृत्युको २ देखि ६ घण्टापछि शरीरमा रासायनिक परिवर्तन हुन थाल्छ । जसका कारण कठोर मोर्टिसको प्रक्रिया सुरु हुन्छ । यस्तो अवस्थामा शरीरका मांसपेशी कडा हुन थाल्छन् ।
शरीरको सबैभन्दा सानो मांसपेशीहरू पहिले प्रभावित हुन्छन् । यसको प्रभाव पलक र बङ्गाराको मांसपेशीमा छ ।
मृत्युको १२ घण्टासम्म
मृत्युपछि यति धेरै समय बितिसकेपछि सम्पूर्ण शरीरका मांसपेशीहरू कडा र कठोर हुन्छन् । यस समयमा शरीरमा अटोलाइसिस नामक प्रक्रिया सुरु हुन्छ ।
यसमा हाम्रो शरीरका कोशिकाबाट एक विशेष इन्जाइम निस्कन्छ । जसले तन्तु तोडेर खान थाल्छ । यसलाई विघटन भनिन्छ अर्थात् यस संसारमा शरीरको उद्देश्य पूरा भएको छ । अब कसैले अन्तिम संस्कार नगरे पनि प्रकृतिले यसलाई बिस्तारै विघटन गरेर आफ्नै तरिकाले नष्ट गरिदिन्छ ।
यो प्रक्रियामा हाम्रो शरीरका सबै अंगहरू एक-एक गरेर मरिरहेका बेला समयमै शरीरबाट बाहिर निकालेर जोगाउन सकिए आवश्यकता परेको व्यक्तिको शरीरमा प्रत्यारोपण गर्न सकिन्छ । यसले व्यक्तिलाई नयाँ जीवन दिन सक्छ ।
