गलेश्वर (बाग्लुङ)– बेनीको बजार, जता माया उतै छ नजर… किरेमिरे जाले रुमाल। चर्चित यी गीतमा हरफमा भनिए झैँ जता नजर लगाए पनि सुन्दर देखिने म्याग्दीको बेनी बजार यतिखेर आन्तरिक तथा बाह्य पर्यटकको अभावमा सुनसान बनेको छ। पर्यटकको भीडले खचाखच हुने बेनी बजार कोभिड– १९, को सङ्क्रमणको त्रासले सुनसान बनेको हो।
म्याग्दी नदी र कालीगण्डकीको सङ्गमस्थलमा अवस्थित बेनीबजार प्राकृतिक सुन्दरताले मात्रै होइन, ऐतिहासिक दृष्टिकोणलेसमेत महत्वपूर्ण रहेको छ। इतिहासकारका अनुसार नेपाल एकीरकणका क्रममा गोरखा राज्यले बेनी कब्जा गर्ने बेलासम्म बेनीमा बस्ती थिएन। विसं १८४३ पछि मात्र बस्ती बस्न थालेको बेनी बजार तत्कालीन समयमा भोट तिब्बत र मधेशको प्रमुख व्यापारिक नाकासमेत थियो। सो नाकापछि हाट बजारमा परिणत हुँदै अहिलेको बेनी बजार विस्तार भएको हो।
कोरोना सुरु हुनुअघिको चहलपहल
बेनी बजार प्राकृतिकरुपले अत्यन्त सुन्दर छ। म्याग्दीको प्रवेशद्वारका रुपमा बेनी बजार रहेको छ। कोभिड– १९, को महामारी अघि यहाँ दैनिक सयौँ आन्तरिक तथा बाह्य पर्यटकको चहलपहल हुने गरेको थियो। तर, गत चैत ११ गतेदेखि लकडाउन गरिएपछि यहाँको चहलपहल शून्य भएको छ।
पुनहिल, घोडेपानी, रुप्से झरना, अन्धगल्छी, गलेश्वर, धौलागिरि हिमालजस्ता विश्वप्रसिद्ध पर्यटकीयस्थल रहेको म्याग्दी जिल्लाको सदरमुकाम बेनी बजार अहिले पर्यटकविहीन हुँदा नरमाइलो लाग्न थालेको म्याग्दीका पत्रकार प्रताप बानियाँले बताए।
कोभिड– १९, को त्रासका कारण पर्यटक आउनसक्ने वातावरण नभएपछि अहिले म्याग्दीका पर्यटकीय स्थान सुनसान छन्। बेनी बजारमा मायालुको जोडी देखिन छोडेको छ। व्यापार व्यवसाय ठप्प छ। पर्यटकीयस्थल पर्यटकको प्रतिक्षा गरिरहेका छन्।
विसं १८४३ सम्म बेनीमा लाग्ने हाट मेलाले वैदेशिक व्यापारको रुप लिएपछि व्यापार व्यवस्थितत गर्नका लागि पर्वत राज्यले बेनीमा अस्थायी मुकाम राख्न थालेको मोहनबहादुर मल्लद्वारा लिखित ‘पर्वत राज्यको इतिहास’ नामक पुस्तकमा उल्लेख छ।
इतिहासकार चन्द्रप्रकाश बानियाँका अनुसार त्यतिबेला पर्वत राज्यको राजधानी ढोलठानामा थियो। राजा दिलीपवम मल्ल (डिम्ब मल्ल) गर्मीमा ढोलठान र जाडोमा बेनी झर्ने गर्दथे।
पर्वत राज्यको इतिहासका जानकार बानियाँका अनुसार बेनीको पहिलो बस्ती कामीको हो। हतियार निर्माणका लागि उनीहरुलाई बेनी राखिएको हो। ‘गोरखाले बेनी कब्जा मात्रै गरेन, दरबारमा आगजनी गरेर ध्वस्त बनाएको थियो’ बानियाँले भने, ‘ दरबारको त्यही खरानीमा बेनीको बजार बसेको हो।’
उनका अनुसार विसं १८४३ पछि मात्र बेनी बजारमा बस्ती विस्तार हुन थालेको हो। बेनीमा नेवार बस्ती बसिसक्दा पनि बेनीको मुख्यबजार पारीबेनी थियो। बाग्लुङ मुस्ताङ तिरको थोक बजार पारीबेनी नै थियो। बेनीमा स्कुल पाठशाला नखुल्दै पारी बेनीमा मिडिल स्कुल थियो। त्यही स्कुलपछि मल्लाज स्थानान्तरण भएको हो।
पारी बेनीको स्कुल मल्लाज उक्ले पछि मात्र बेनीमा विद्यालय खुलेको इतिहासकार बानियाँले बताए। बेनीमा विद्यालय खुलेपछि बस्ती विस्तार हुनेक्रम बढ्दै गएको उनको भनाइ छ। अहिले बजारको स्वरुप फेरिएको छ। जताततै कङ्क्रिड नै कङ्क्रिडका भव्य घर ठडिएका छन्। अति महङ्गो बजारमध्येको बजार बन्न पुगेको छ बेनी बजार।
वैदेशिक रोजगारीका कारण गाउँबाट शहर झर्नेको क्रम तीव्ररुपमा बढेको छ। गाउँ खाली भए पनि बजार भरिएको छ। घरजग्गाको कारोवार गर्ने व्यापारीका अनुसार अब बेनीमा घडेरीका लागिसमेत जग्गा पाइन छोडेको छ।
कोरोनाले ध्वस्त बैभव
पर्यटकलाई लक्षित गरेर करोडौंको लगानीमा स्तरीय होटल, रेस्टुराँ निर्माण गरिएको छ। बैंक तथा वित्तीय संस्था मौलाएका छन्। यहाँको जीवनस्तरले काँचुली फेरेको छ। वार्षिक चार अर्बको हाराहारीमा विप्रेषण भित्रिने म्याग्दीमा पर्यटन व्यवसाय पनि उत्तिकै फस्टाउँदै गएकामा कोभिड–१९ का कारण अहिले भने शून्यमा झरेको छ। होटेल र यातायात क्षेत्र ठूलो नोक्सानी व्यहोर्न बाध्य भएको छ।
बेनी नगरपालिकाको ७ र ८ गरी दुई वटा वडामा समेटिएको बेनीबजार ५१२ रेक्टर क्षेत्रफलमा फैलिएको छ। १४.४५ जनघनत्व रहेको बेनी बजारमा २०६८ को जनगणनाको तथ्याङ्कअनुसार दुई हजार घरधुरी र सात हजार जनसङ्ख्या रहेको छ। कोभिड–१९ को सङ्क्रमण सुरु हुनुभन्दाअघि गुलजार देखिने बेनीबजार अहिले सुनसान छ।
म्याग्दी उद्योग वाणिज्य सङ्घका अध्यक्ष उत्तम कर्माचार्यले यहाँको होटल, पर्यटन र व्यवसाय धरासायी भएको बताए। उनले भने, ‘दैनिक उपभोग्य वस्तुबाहेक अन्य कुराको व्यापार शून्यमा झरेको छ। मानिसमा चरम निरासा उत्पन्न भएको छ।’
पर्यटकीयस्थल विगत छ महिनायता सुनसान छन्। प्रकृतिको वरदान पाए पनि यहाँका पर्यटकीयस्थल पर्यटक नपुगेपछि अभिशप्त बन्न बाध्य भएका छन्। पर्यटकीय मौसम सुरु हुनै लाग्दा पनि कोभिड–१९ को सङ्क्रमण नियन्त्रण हुने कुनै सङ्केत नदेखिँदा असोजदेखि मङ्सिरसम्म पनि यहाँका पर्यटकीयस्थल सुनसान नै रहने अनुमान गरिएको छ। यहाँका पर्यटकीयस्थल पर्यटकको पर्खाईमा रहेका छन्।
