साउन हिन्दू पात्रोको चारौं महिनाको नाम हो । यो असारपछि र भदौभन्दा पहिले आउँछ । यस महिनाको महत्व शिव पुराणमा बताइएको छ । यस महिनाको स्वामी शिव हुनुहुन्छ वा भनिन्छ कि यो भगवान् शिवको मनपर्ने महिना हो । जानाजानी वा अन्जानमा गरेका पापहरू यी दिनहरूमा शिवको पूजा गरेर मेटाइन्छ ।
श्रावण महिना श्रावण नक्षत्र
ज्योतिषी र धार्मिक ग्रन्थका विशेषज्ञ डा.गणेश मिश्रले बताएअनुसार हिन्दू पात्रोमा सबै महिनाको नाम नक्षत्रमा आधारित छ । प्रत्येक महिनाको पूर्णिमामा चन्द्रमा रहेको नक्षत्रलाई त्यस नक्षत्रको नाम दिइयो । साउन नामहरू पनि श्रावण नक्षत्रमा आधारित छन् । साउन महिनाको पूर्णिमामा श्रावण नक्षत्रमा चन्द्रमा रहन्छ । त्यसकारण पुरातन ज्योतिषीहरूले यस महिनालाई श्रावण राखेका छन् । यस नक्षत्रका स्वामी चन्द्र हो । रक्षाबंधन पर्व सावन मासको पूर्णिमा तिथि मा श्रावण नक्षत्र सँगसँगै मनाइन्छ ।
साउनमा भगवान् शिव, विष्णु र शुक्र पूजा
साउन महिनाको देवता शुक्रा हो र यस महिनामा शिवको साथमा भगवान् विष्णुको श्रीधर रूपको पूजा गर्नुपर्दछ । यसैले साउनमा भगवान् शिव, विष्णु र शुक्राको पूजासँग उपवासको महत्व बताइएको छ । तिनीहरूको पूजाको क्रममा केहि नियमहरू पनि सम्झनुपर्दछ ।
साउन महिनामा सात्विक खाना लिनुपर्छ । मांसाहारी खाना र सबै प्रकारका मादक पदार्थहरूबाट टाढा रहनुपर्छ । धेरै मसलादार खाना पनि यस महिनाको दौरानमा बेवास्ता गर्नुपर्दछ । यसका साथ ब्रह्मचर्यका नियमहरू पनि पालना गर्नुपर्दछ । साउनमा भगवान् शिवसँग विष्णुको स्थापनाको ठूलो महत्त्व छ । साउनमा शुक्र र भगवान् विष्णुको पूजा गर्दा वैवाहिक आनन्द बढ्छ ।
स्कन्द पुराण अनुसार के गर्ने ?
स्कन्द पुराणकाअनुसार साउन मासमा एकभुक्त व्रत पालना गर्नुपर्छ । त्यो हो, एक पटक खाना खानुपर्छ । यसको साथसाथै पानीमा बिल्वपत्र वा आंवला राखेर नुहाउनुपर्छ । यसबाट जानाजानी वा अन्जानमा गरेका पापहरू मेटाइन्छ ।
भगवान् विष्णु यस महिनामा पानीमा बस्छन् । त्यसकारण यस महिनामा तीर्थयात्राको पानीले नुहाउने महत्त्व छ । लुगाहरू मन्दिरहरूमा वा सन्तहरूलाई दान दिनुपर्दछ । यसको साथ, चाँदीको भाँडामा दूध, दही वा पञ्चमृत दान गर्नुहोस् । दान, तामाको भाँडोमा खाना, फलफूल वा अन्य खाद्य वस्तुहरू राखेर गरिनुपर्छ । अनुवाद
